Geçmişin Büyük Buluşları ile Karşılaştırma
Tarih içinde bilim ve teknoloji temelinde yaşanan değişikliklerle gelişen bazı sanayiler ekonomide gelişmelere ve yapılan yatırımlarda artışa neden olmuştur. Yenilik dalgası ile oluşan ekonomik genişleme dönemleri genel olarak Şekil.2’de gösterilmiştir. Bugün 5. Dalga içinde bulunmaktayız. 1. Dalga sugücü, tekstil ve demir ile şekillenen ve yaklaşık olarak 60 yıl süren bir zaman dilimini izleyen 2. Dalgada buhar, demiryolları ve çelik alanında yapılan yeniliklerle şekillenen yaklaşık 55 yıllık bir dönem sözkonusudur. Avusturyalı iktisatçı Joseph Schumpeter’in göre “sağlıklı bir ekonomi durağan değildir, sürekli teknolojik yeniliklerle rahatsız edilmelidir” sözünün doğruluğunu ispat edercesine yıllar içinde ortaya çıkan teknolojik yeniliklerle günümüze kadar gelinmiştir[1]. Kapitalist toplumda ekonomik gelişme, değişmeyle eşanlamdır. Ekonomik yapı hareketsiz değildir. Yeni mallar üretmek yada varolanları daha ucuza imal etmek ilerlemenin başlıca itici gücü olarak karşımıza çıkmaktadır[2].
Yeni ekonomi ile ekonomide yenilik kavramları birbiri ile yakından ilişkilidir. İçinde bulunduğumuz dönemde fiber optikler, yarı iletkenler, genetik ve yazılım, ekonomiden sosyal hayata kadar tüm yaşamımızı değiştiren alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Fiber optikler ve yarı iletkenler günümüzün BİT’nin temel unsurları olarak gelişen yeni alanlardandır.
Schumpeter’e göre “Endüstride Dalga Hızları”
Günümüzde yaşanan değişmelerin ortaya çıkardığı etkileri Sanayi Devrimi ile karşılaştıran, bugün yaşananların geçmişte yaşananlardan daha etkili ve önemli olduğunu belirten görüşlerin yanısıra, ilk otomobilleri sokaklarında gören insanların yaşadığı dönüşüm sürecinin daha köklü olduğunu söyleyen pek çok farklı görüş mevcuttur.
Ekonomide ve sosyal yapıda değişmeler teknolojik dalgalanmaların lider sektörler yoluyla oluştuğu fikri yaygın olarak kabul görmektedir. İçinde bulunduğumuz 5. Dalga bilişim teknolojisine bağlı olarak karşımıza çıkmaktadır. Uzun dönemli patlamalarla ekonomide yeni teknolojik fırsatlar yaratan lider sektörler ortaya çıkmaktadır. Yarı iletkenler, bilgisayarlar, iletişim gibi lider sektörler yeni araçlar olmaları yoluyla verim artışı sağlamaktadırlar[3].
Elektrik motorlarının dönüştürücü bir gücü, bir üretim bandı sayesinde fabrika üretiminin yapılması mümkün kılmıştır. Üretim basit, kolay ve otomatik hale gelmiştir. Henry Ford’un deyimiyle “kitle üretimi” bu dönüştürücü gücün sonucu ortaya çıkmıştır. Yeni ekonomi kavramı da yarattığı tüm sonuçlarıyla BİT’nin dönüştürücü gücünün ortaya çıkardığı bir sonuçtur.
1876-1886 yılları arasında yapılan önemli buluşlar geçmişin büyük buluşları olarak adlandırılmaktadır[4]. Etkileri günümüze kadar gelen bu önemli buluşlar teknolojik gelişmenin geçirdiği aşamaları bize göstermesi bakımından önemlidir. 1879 yılında elektrik ile ilgili olarak; elektrik ışığının bulunması, elektrik trafosu, elektrikli demiryolu, güç istasyonu buluşları yapılmıştır. 1885 yılında otomobilin bulunuşu, 1876’da telefonun bulunuşu ve 1880’li yıllarda Louis Pasteur’un sağlık alanındaki önemli buluşları toplumsal ve ekonomik hayatı derinden etkilemiştir.
Teknolojik gelişme değişik yüzyıllarda farklı biçimler almıştır. Teknolojinin aldığı biçim nasıl olursa olsun, ilgili zaman diliminde toplumsal ve ekonomik hayatta son derece önemli değişimler yaratmıştır. Elbette öyle buluşlar vardır ki başlattıkları değişim ve genişleme dalgası diğerleri ile ölçülümeyecek derecede yüksektir. Otomobillerin[5] ortaya çıkışı; kent yaşamını değiştirerek insanların banliyölerde, şehrin daha sakin ve yaşanır yerlerinde oturabilmelerine imkan vermiştir. Ortaya çıkışlarının koşullarını şekillendiren toplumsal koşullar, otomobillerin yaygın kullanımı sonucu artarak devam etmiş, farklı alanlara da yayılmıştır. Otomobillerin seri üretimi, bulunuşundan daha önemli bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
Günümüzde en az elektrik motorları yada içten yanmalı motorlar kadar dönüştürü olan çiplerin bulunuşu gibi buluşlar kuşkusuz ayrıca ele alınıp incelenmesi gereken buluşlardandır. Yarı iletken transistörlerin bulunması geçen yüzyıldaki Sanayi Devriminden daha yaygın ve etkileyici bir teknolojik devrim olarak karşımıza çıkmaktadır. Son yıllarda insanlar “yüksek teknolojiyi” düşünmektedirler. Burada sadece BİT’lerinin yolunu açan transistörün bulunuşu değil, bunu izleyen uygulamalarla tüm ekonomiye olan etkileri sözkonusudur. Birbirini izleyen buluş ve teknolojik yenilikler insanoğlunun yüzyıllardır sürdürdüğü doğayı algılama sürecinin bir sonucu ve kuşaklar boyu edindiği bilgileri aktarmasının somutlaşmış biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Teknolojik ve bilimsel gelişmelerin somut ürünleri olan bilişim iletişim teknolojileri, bilgisayarlar, robotlar, biyoteknik gibi kavramlar ile bilimsel ve teknolojik gelişmelerin temelini oluşturan AR-GE harcamaları, bu harcamaların GSYİH’ya oranı, devletin ve özel kesimin bu harcamalara olan katkısı, üniversite araştırma fonları, araştırmacı sayıları, yükseköğrenim harcamaları, patent sayısı gibi göstergeler arasındaki ayrıma dikkat edilmelidir[6]. Bu göstergelerin zaman içinde artması ortaya çıkan teknolojik ürünlerinde sayısını ve niteliğini arttıracağından teknoloji geliştirmeye önem verilmesi gerekliliği bir kez daha görülmektedir.
[1] ,Salih Zeki İmamoğlu, Yenilik (İnnovasyon) Teknoloji, Üniversite, Kobiler, (Ya.No:5, Gebze Yüksek Teknoloji Ens.:Aralık 1999), s.10.
[2] Joseph A.Schumpeter, Capitalism, Socialism ve Democracy, (1942), [Kapitalizm Sosyalizm ve Demokrasi I Kapitalizm Marksizmin Bir Açıklaması İle] Çeviren:Tunay Akoğlu, 3. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınevi, 1974, s.64.
[3] Cohen, DeLong ve Zysman,a.g.e., s. 18.
[4] Robert J. Gordon, “Does the New Economy Measure-up to the Great Inventions of the Past?”,(1998), http://papers.nber.org/papers/W7833, 14.08.2001. EKTABLO:2’de bu buluşlar tablo halinde gösterilmektedir.
[5] Otomobilin kavram olarak ortaya çıkışı Rönesans’ta Leonardo’nun çizimlerine kadar geri gider. Kendiliğinden hareket eden atsız araba fikri Edison tarafından da geleceğin makinası olarak adlandırılmıştır. 1789’de Franz Cugnot, 1801’de Trevitvick yüksek basınçlı buhar ile işleyen makineler icat ederek bu gelişimin yolunu açmışlardır. 1840’larda ortaya çıkan içten patlamalı motorlar otomobil üretmek için gerekli teknolojiyi sağlamaktaydı. Ancak 1900’lerde ortaya çıkışının nedenleri sadece teknolojik değil, daha çok toplumsaldır. 1899 yılında Amerika’da üretilmiş otomobil sayısı 2.500 iken bu sayı 1910 yılında 458.500’e çıkmıştır. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, içinde “Bir Kavram Olarak Otomobil” (İletişim Yayınları, İstanbul: 1988), s.442-443.
[6] “Teknolojik Devrim” J.Bernal’in 1954 yılında yayınladığı “Tarihte Bilim” adlı çalışmasından sonra dünya ölçeğinde kullanılmaya başlanmış bir ifadedir. İşaya Üşür, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, içinde “Bilimsel-Teknolojik Devrim”, (İletişim Yayınları, İstanbul:1988), s.2682-2683.
